Η έννοια του ανταγωνισμού σε σχέση με την καινοτομία στο χώρο της ναυτιλίας, είναι στόχοι που θέτουν οι ναυτιλιακές εταιρίες σε παγκόσμιο επίπεδο, σε αντίστοιχία με την επιλογή του ποιοτικού πληρώματος ενός πλοίου. Ο Κύριος Παχουνδάκης Ισίδωρος Επιστημονικός Υπεύθυνος Κατεύθυνσης Ναυτιλιακών Σπουδών ΚΕΔΙΒΙΜ Πανεπιστημίου Πατρών,
μας μιλάει για την Καινοτομία και ανταγωνιστικότητα στη Ναυτιλία.
Το Παγκόσμιο Ναυτιλιακό επιχειρηματικό περιβάλλον φαίνεται να αλλάζει με ταχύτατους ρυθμούς, η ικανότητα των Ναυτιλιακών επιχειρήσεων να εισάγουν στην αγορά νέες, καινοτόμες υπηρεσίες πριν από τους ανταγωνιστές τους, είναι ίσως το μεγαλύτερο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα τους. Αυτό φαίνεται ενδεχομένως, με τους τρόπους και τις μεθόδους που οι καινοτόμες Ναυτιλιακές επιχειρήσεις κατακτούν σημαντικό μερίδιο αγοράς, με μια συνεχιζόμενη αυξητική τάση των κερδών τους.
Οι Ναυτιλιακές επιχειρήσεις που τολμούν να καινοτομούν συνεχώς έχουν όπως φαίνεται κατά μέσο όρο διπλάσια κέρδη από τις υπόλοιπες που δεν τολμούν. Ο όρος καινοτομία στη Ναυτιλία αναφέρεται σε μια διαδικασία που περιλαμβάνει τρία στάδια: τη σύλληψη της νέας διαφοροποιημένης ιδέας, την αξιολόγηση και τον υπολογισμό της και τελευταία την εφαρμογή και επίτευξή της. Έτσι, η καινοτομία στη Ναυτιλία είναι το σημαντικό στοιχείο του πνεύματος της σύγχρονης επιχειρηματικότητας. H διαχείριση της καινοτομίας, δηλαδή το πώς δημιουργείται, διαμορφώνεται και δομείται μια νέα αντίληψη και πρακτική, το πώς και με ποια κριτήρια αξιολογείται και υπολογίζεται, το πώς χρηματοδοτείται, είναι μια ιδιαιτέρως επίπονη και απαιτητική διαδικασία η οποία όμως είναι το κύριο συστατικό στοιχείο μιας αποτελεσματικής, αποδοτικής και παραγωγικής επιχειρηματικότητας. Η σημαντικότητα της καινοτομίας στην ανάπτυξη των κερδών των Ναυτιλιακών επιχειρήσεων και στη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, καθιστούν αναγκαίο τον σχεδιασμό μιας αποτελεσματικής πολιτικής και στρατηγικής καινοτομίας. Μια τέτοια πολιτική και στρατηγική μπορεί να βασισθεί σε νέους επιστήμονες και επιχειρηματίες οι οποίοι θα διαθέτουν ένα επαρκώς υψηλό επίπεδο γνώσεων σε θέματα νέων αναγκών της Ναυτιλίας, καινοτομίας και επιχειρηματικότητας.
Η καινοτομία φαίνεται να προβάλλει ως μια από τις πλέον σημαντικές πλευρές της Ανάπτυξης, τόσο σε επίπεδο εθνικών οικονομιών όσο και στο επίπεδο των Ναυτιλιακών επιχειρήσεων.
Τι είναι όμως Καινοτομία;
Από τη δεκαετία του 1980 τείνει να γίνει αποδεκτό από σημαντική μερίδα επιστημόνων, ότι η καινοτομία αποτελεί την βασική προϋπόθεση για την εξασφάλιση της ανταγωνιστικότητας (Tidd J., Bessant J. & Pavitt, K.. 1997) τόσο των επιχειρήσεων, όσο και των εθνικών οικονομιών. Ενδεχομένως, η εμφάνιση της πληροφορικής τεχνολογίας να επέτεινε την ανάγκη των επιχειρήσεων για διαρκή καινοτομία, καθώς η τεχνολογική ανανέωση και η διαφοροποίηση των υπηρεσιών αποτελεί τον κύριο μοχλό ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας των Ναυτιλιακών επιχειρήσεων στην επιδίωξη του κέρδους και την ταυτόχρονη ελαχιστοποίηση της ζημίας.
Η αντίληψη και πρακτική της Καινοτομίας στην νέα οικονομία βασιζόμενη στην γνώση, αλλά και στα ζητήματα κατανόησης των διαφορετικών ταυτοτήτων είναι πλέον αδιαμφισβήτητη. Η Καινοτομία σήμερα θεωρείται ως η σημαντικότερη παράμετρος για την ανάπτυξη, τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και για κάθε επιχείρηση, μιας και τείνει να γίνει κύρια προτεραιότητα σε όλες τις εθνικές πολιτικές. Οι διαφορές στην ανταγωνιστικότητα και η παρατήρηση του Κατά Κεφαλήν Εισοδήματος ανά Εθνική οικονομία, μπορεί να αποδίδεται στις καινοτόμες αποτελεσματικές δράσεις.
Η Καινοτομία ορίζεται ως «η χρήση της γνώσης και των ζητημάτων διαχείρισης της διαφορετικότητας των ετεροτήτων, με σκοπό την παραγωγή και παροχή νέων προϊόντων και υπηρεσιών που οι καταναλωτές επιθυμούν. Η Καινοτομία μπορεί να αναφέρεται σε ένα νέο προϊόν ή μια νέα υπηρεσία, στους τρόπους παραγωγής τους ή στην τεχνολογία που χρησιμοποιείται, όπως και στην διοικητική δομή ενός οργανισμού. Ο κυρίαρχος λόγος συνεισφοράς της Καινοτομίας στην ανάπτυξη είναι υψίστης σημασίας, μιας και προσπαθεί να απαντήσει στο εξής σημαντικό ζήτημα: Ποιος ενδεχομένως είναι ο λόγος για τον οποίο οι οικονομίες που αναπτύσσονται σε καινοτόμες περιοχές απολαμβάνουν καλύτερες αποδόσεις σε σχέση με άλλες
Η καινοτομία θέλει ώριμες και ανοικτές δομές
Τα εμπόδια στην καινοτομία, διακρίνονται στα εσωτερικά της εταιρίας και στα εξωτερικά από την Εταιρία. Στα εσωτερικά περιλαμβάνονται ο συντηρητισμός, η απουσία διορατικότητας και κινήτρων, οι αυστηρές ιεραρχικές δομές επικοινωνίας, οι αρτηριοσκληρωτικές οργανωτικές δομές. Στα εξωτερικά εμπόδια περιλαμβάνονται οι ελλείψεις υποδομών, η έλλειψη κατάλληλης νομοθεσίας, τα ανεπαρκή εκπαιδευτικά συστήματα και συστήματα κατάρτισης και η γενική αδράνεια από την πλευρά της κοινωνίας (Neely, A. & Hii, J., 1998).
Γιατί επιλέγω ως στρατηγική και πολιτική την καινοτομία
Οι καινοτομίες προσφέρουν σημαντικά ενδεχόμενα οφέλη στις εταιρείες, αλλά επίσης παρουσιάζουν πραγματικό κόστος όσον αφορά και τα χρήματα και το χρόνο. Τα στελέχη των Καινοτομιών μεγιστοποιούν τις αποδόσεις τους, επικεντρώνοντας τις στρατηγικές και πολιτικές τους σε καινοτόμες λύσεις που σχετίζονται άμεσα με τους στόχους που έχουν θέσει για καινοτομία. Έχουν ένα ξεκάθαρο όραμα όσον αφορά στην καινοτομία, αναγνωρίζοντας τις περιοχές στις οποίες προτίθενται να επιδιώξουν την εφαρμογή νέων αντιλήψεων και πρακτικών, τρόπων και σχημάτων σκέψης. Στη συνέχεια, τα στελέχη των καινοτομιών αναπτύσσουν και εφαρμόζουν την εργασιακή και επιχειρησιακή κουλτούρα όπου οι εργαζόμενοι διαθέτουν την κατάλληλη ελευθερία δράσης και ενθαρρύνονται να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες.
Η δυνατότητα μιας Ναυτιλιακής επιχείρησης να καινοτομεί είναι από τους βασικότερους παράγοντες που προσδιορίζουν την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα της. Η καινοτομία αποτελεί βασική επιδίωξη των Ναυτιλιακών επιχειρήσεων, λόγω του ότι τις βοηθά στην βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών τους, στην ανάπτυξη ανοίγματος νέων αγορών, στην αύξηση του μεριδίου αγοράς και στην μείωση του εργατικού κόστους. Σχετικές εμπειρικές έρευνες αποδεικνύουν ότι το περιβάλλον παίζει αποφασιστικό ρόλο στην ανάπτυξη της καινοτομίας, η οποία δεν ταυτίζεται πάντα με την τεχνολογική πρόοδο. Βέβαια, οι τεχνολογικές εξελίξεις είναι σημαντικές για την εμφάνιση νέων προϊόντων και τη δημιουργία νέων αγορών. Έτσι συμπεραίνουμε ότι οι τεχνολογικές αλλαγές αποτελούν κεντρική συνιστώσα των περισσότερων καινοτομιών (Γεωργαντάς Ζ. 2003: 59-61).
Επίσης σημαντικός παράγοντας της Ναυτιλιακής καινοτομίας είναι τα ανθρώπινα δίκτυα, το ευρύτερο θεσμικό πλαίσιο, η άρρητη γνώση, οι άτυπες μορφές επικοινωνίας και το ανθρώπινο δυναμικό. Επιπλέον, το περιβάλλον και η κουλτούρα της επιχείρησης και η επιχειρηματική γνώση των καινοτομιών επιτρέπει στην επιχείρηση να εντοπίσει την καινοτομία με το κατάλληλο προσωπικό και τους κατάλληλους μηχανισμούς (Κετικίδης Π. , 2005: 35-38).
Καινοτομία, Διαχείριση και Ανθρώπινο Δυναμικό
Η σχέση της καινοτομίας με τη Διαχείριση αφορά στο σύνολο των διαδικασιών εκείνων της μετάβασης από τον παλαιό τρόπο διοίκησης και διαχείρισης, στο αποκεντρωμένο ομαδοσυνεργατικό, συμμετοχικό, δημιουργικό (οριζόντιων δομών) περιβάλλον δημιουργίας και διασφάλισης συνθηκών ανάπτυξης της καινοτομίας. Αφορά επίσης και στην διαχείριση διατήρησης και εξέλιξης αυτού του περιβάλλοντος, που φαίνεται να είναι τρόπος ζωής για την καινοτόμα και ανταγωνιστική Ναυτιλιακή επιχείρηση.
Για να επιτύχει η Ναυτιλιακή Εταιρεία και να έχει στη διάθεσή της τα στελέχη της, πρέπει να δημιουργηθεί το κατάλληλο εργασιακό περιβάλλον δημιουργικότητας, έκφρασης και διάχυσης των ιδεών, καθώς και αναγνώρισης του ρόλου τους, ώστε να επιτευχθεί αυτό που γνωρίζουμε ως εταιρική δημιουργικότητα. Είναι επιτακτική ανάγκη η μετατόπιση προς μορφές Διαχείρισης που σέβονται την προσωπικότητα του εργαζόμενου και δίνουν διέξοδο στην έφεση του για δημιουργία και ανάπτυξη μέσα από την οποία θα αυτό-προσδιορίζεται και θα κτίζει συνεχώς την αυτοπεποίθησή του.
Η επίλυση ενός προβλήματος που προκύπτει στη Ναυτιλιακή επιχείρηση πρέπει να αναζητηθεί ανάμεσα στο Ανθρώπινο Δυναμικό της. Αυτά τα στελέχη, που καθημερινά βρίσκονται αντιμέτωπα με τα προβλήματα της εταιρείας, είναι εκείνα που τη γνωρίζουν άριστα και το σημαντικότερο, μπορούν να δράσουν ανάλογα στην επίλυση των προβλημάτων αυτών κατά τη γέννησή τους. Είναι εκείνοι οι άνθρωποι που δεν πρέπει να αγνοούνται κατά τη διανομή της επιπλέον ενδεχόμενης προσόδου που προκύπτει για την επιχείρηση, λόγω της αποτελεσματικής, παραγωγικής και αποδοτικής δράσης τους. Παρά ταύτα, πλείστες διοικήσεις αγνοούν αυτή τη δυνατότητα και απαιτούν αυστηρή εφαρμογή εκείνου που έχουν σχεδιάσει οι ίδιες, χωρίς να επιτρέπουν περιθώρια στα στελέχη τους να το προσαρμόζουν σε αυτό που πραγματικά συμβαίνει εκεί και συμφέρει στην επιχείρηση.
Η Διαχείριση φαίνεται να επηρεάζεται από το όραμα και την κουλτούρα του μάνατζερ και το στελεχιακό δυναμικό κάθε επιχείρησης προσλαμβάνεται ή πολιτεύεται με βάση αυτό.
